Në Rusinë cariste, para Luftës së Parë Botërore, edhe pse kapitalizmi po zhvillohej me shpejtësi, mbijetonin ende elemente të fuqishme të shtetit të vjetër totalitar, me në krye carin, Në fshat bashkekzistonte një masë e madhe bujqish - fermerësh të vegjël, të cilët vuanin nga prapambetjet e rëndësishme të marrëdhënieve feudale.
Revolucioni i 1905 - 1907 çoi në formimin e Dumës Shtetërore, d.m.th të një formë të institucionit përfaqësues juridik me të drejta shumë të kufizuara, e cilat në asnjë mënyrë nuk do të thotë kalim në një sistem tipik urban (borgjez) parlamentar. Institucioni i Dumës shprehtë një kompromis midis pjesëve të klasës borgjeze dhe të regjimit carist. Në fshat, pavarësisht nga fakti se bujkrobëria në Rusi zyrtarisht ishte hequr që nga viti 1861, një pjesë e madhe e bujqve vuante nga shtypja e pronarëve të mëdhenj të tokës, duke i detyruar ata në punë të përditshme ose të dorëzonin gjysmën prodhimit të tyre.
Në periudhën e revolucionit të 1905-ës, u krijuan Sovjetët si celula organizative e aktivitetit revolucionar të klasës punëtore në kushtet e luftës së acaruar, të luftës me greva dhe përplasjes klasore. Ato përbërën një formë të re të organizimit të klasës punëtore me përfaqësues të zgjedhur dhe u aktivizuan si qeliza dhe forma të pushtetit të ardhshëm punëtor.
Krijimi i fabrikave gjigande në qendrat kryesore të qyteteve të mëdha të Rusisë, si p.sh në Moskë dhe në Shën Petersburg (më vonë ky qytet u quajt Leningrad), çojë në një rritje të konsiderueshme të punës pagë, duke e bërë kështu klasën punëtore forcën kryesore sociale në vend, pavarësisht nga fakti se ajo (klasa punëtore) nuk ishin pjesa më e madhe (shumica) në gjithë popullsinë dhe në gjithë shtrirjen e perandorisë cariste.
Në këto kushte komplekse, bolshevikët formuar një linjë strategjike që synonte, nëpërmjet zhvillimit të luftës klasore të siguroheshin dy çështje të rëndësishme: a) Pavarësia politike e klasës punëtore në revolucionin e afërt demokratiko-borgjez, në mënyrë që proletariati mos të bëhej bisht i klasës borgjeze. b) Udhëheqjen e të gjithë lëvizjes popullore nga klasa punëtore (d.m.th aleanca sociale e proletariatit me bujqit e vegjël), në mënyrë që revolucioni të ketë karakter radikal në lidhje me epokën historike, për të lehtësuar kështu kalimin në revolucionin socialist. Kështu, në luftën për kalimin e fshatarësisë me klasën punëtore, strategjia e bolshevikëve u bazua në linjat: Së bashku me të gjithë bujqit kundër mesjetës. Më pas, bashkë me bujqit e varfër, së bashku me gjysmëproletarët kundër kapitalizmit, së bashku edhe kundër pasanikëve të fshatit.
Kjo strategji u bazua, së pari, në konsideratën se zhvillimi i kapitalizmit në Rusi objektivisht vinte në kundërshtim me strukturën e vonuar politike të carizmit dhe me ruajtjen e prapambetjeve bujkrobëruese në fshat, dhe, së dyti, në idenë e një procesi revolucionar në nivel europian. Njëkohësisht, klasa borgjeze e vitit 1905 nuk ishte më ajo klasë borgjeze progresiste e epokës së revolucioneve borgjez të shekullit të 18-të dhe 19-të. Tashmë, në të gjithë botën, kapitalizmi kishte kaluar në epokën reaksionare të imperializmit. Më shumë kishte frikë se sa synonte të bënte revolucion politik, që nga momenti që klasa kundërshtarë e kapitalizmit, klasa punëtore, ishte organizuar tashmë si një forcë e pavarur politike.
Kështu, Lenini vlerësonte se përmbysja revolucionare duhet të vendosi një qeveri të përkohshme revolucionare, "diktaturën demokratike të proletariatit dhe të bujqve", e cila do të zbatonte ato që përfshiheshin në programin "minimal" të bolshevikëve (asamblenë kushtetuese, të drejtën e votës, reformën agrare, etj.). Ky pushtet do të shkulte nga rrënjët përgjithmonë mbetjet cariste, dhe do ti jepte shtytje revolucionit proletar në Perëndim, në Europën e zhvilluar kapitaliste, e cila do të bëhej mbështetje për revolucionin proletar në Rusi. Bolshevikët, në atë periudhë, ndërlidhën revolucionin borgjez-demokratik me revolucionin socialist, theksuan mbrojtjen e interesave të veçanta të klasës punëtore dhe nevojën për të ushtruar presion të vazhdueshëm mbi qeverinë revolucionare për zgjerimin e mëtejshëm të arritjeve të revolucionit.
"Diktatura demokratike e proletariatit dhe e bujqve", thoshte Lenini, mund të kishte dëshirë unike për sa i përket shkatërrimit të absolutizmit, por jo për sa i përket socializmit. Për aq sa do të zhvillohej revolucioni, Lenini parashikonte se do të mprehësh lufta brenda vetë aleancës punëtorë - bujq dhe të pushtetit të tyre, gjë që përfundimisht do të çojë në ndarjen e plotë të klasës punëtore nga bujqit e mesëm dhe të pasur, me synim mbizotërimin e elementit proletar mbi atë mikroborgjez, dhe natyrisht, kalim në "diktaturën e proletariatit".
Kjo linjë e bolshevikëve u formua në kundërshtim me oportunistët e djathtë të asaj epoke, menshevikët, por edhe në kundërshtim me Trockin i cili nënvlerësonte rolin dhe rëndësinë e bujqve (fshatarësisë). Lenini konsideronte se pozita e Trockit çonte në "mohimin e rolit të bujqve (fshatarësisë)" dhe në handakosjen e revolucionit.
Hyrja e Rusisë në Luftën e Parë Botërore acarojë kontradiktat shoqërore. Humbjet e njëpasnjëshme të ushtrisë ruse në front, humbjet e territoreve (p.sh. në Poloni, në Shtetet Baltike), shkaktuan pakënaqësi të madhe, jo vetëm për punëtorët dhe bujqit të cilët vuanin nga shkatërrimet e luftës, por edhe për klasën borgjeze të Rusisë. Fakti se cikle cariste filluan të orientoheshin nga Gjermani dhe në mundësinë e një marrëveshjeje për një paqe të veçantë shkaktoi reagimin e klasës borgjeze, reagim ky që u nën-ndihmua nga Anglia dhe Franca dhe çoi në organizimin e planeve për të përmbysur carin. Njëkohësisht, në vitin 1916 shpërthyen revolta të etnive të ndryshme kundër perandorisë caristen në Kaukaz dhe Azinë Qendrore.
Planet e klasës borgjeze për të përmbysur carin u lidhën me lëvizje të mëdha popullore dhe greva, që u zhvilluan në Shkurt të vitit 1917, si rezultat i mungesës në ushqime, të papunësisë masive dhe acarimit të rënduar të problemeve sociale. Formimi i situatës revolucionare, veprimtaria politike masive e punëtorëve dhe bujqve të organizuar në Sovjet, shpërbërja në linjat e ushtrisë, përfundimisht çuan në përmbysjen revolucionare të carit.
Situata revolucionare lindi në territorin e një procesi kompleks që përfshinte një sërë faktorësh të rëndësishëm: intensifikimin e antagonizmave ndër-imperialiste, vuajtjet që tashmë ishin mbledhur mbi kurrizin e klasës punëtore nga lufta imperialiste në tre vitet e mëparshme, përçarjen e aleancës së carizmit me klasën borgjeze, të cilët nuk lejonin më që ata "lartë" të qeverisnin si më parë, punën politike dhe organizative të bolshevikëve para dhe gjatë luftës brenda në radhët e klasës punëtore dhe të ushtarëve.
Acarimi i menjëhershëm i kontradiktave midis klasës borgjeze dhe carizmit, në kushte krize dhe të luftës imperialiste, diçka që bolshevikët e kishin parashikuar si diçka të pashmangshme, pati si rezultat që klasa borgjeze të ketë dorën supreme në revolucionin e Shkurtit.
Qeveria e Përkohshme Demokratike u formua nga përfaqësues të partive liberale borgjeze të Rusisë dhe ishte instrument e pushtetit borgjez. Por, në të njëjtën kohë, lufta masive politike e punëtorëve dhe bujqve (fshatarësisë) solli në sipërfaqe organizimin e masave të armatosura që morën pjesë në përmbysjen e carit nëpërmjet Sovjetëve (këshillet e përfaqësuesve).
Në Sovjetët e asaj periudhe dominonin menshevikët (rryma oportuniste) dhe eserët ("revolucionarë socialistë mikroborgjezë"), të cilat vendosnin si detyrë mbështetjen e Qeverisë së Përkohshme Demokratike. Pra, u shfaq, një situatë që Lenini e quajti "pushtet të dyfishtë" për të përshkruar një moment kalimtar të procesit revolucionar, ku klasa borgjeze vërtet e kishte marrë pushtetin, por ajo nuk ishte aq e fortë për të thyer organizimin e masave popullore që ishin të armatosura (p.sh. Sovjetët kishin gardat e tyre).
Lenini, duke shqyrtuar kompromisin mes Qeverisë së Përkohshme Demokratike dhe Sovjetëve, konsideroj se duhej të shpalosej një politikë konkrete, që të binden punëtorët përmes eksperiencës së tyre për nevojën që:
a) Të mos mbështesin Qeverinë e Përkohshme Demokratike, e cila ishte qeveria e klasës borgjeze.
b) Të kuptojnë se lufta që vazhdonte ishte luftë imperialiste, grabitqare dhe e padrejtë.
c) Të braktisin menshevikët dhe eserët, për të ndryshuar raportin (korrelacionin) në favor të bolshevikëve brenda në Sovjet.
ç) Sovjetët të marrin pushtetin, si një parakusht për të zgjidhur të gjitha kërkesat e ngutshme të shtresave popullore (paqe, bukë, tokë).
Në shkrimin e famshëm me titull “Pozitat e Prill” dhe në shkrimet e tjera të tij në atë periudhë, Lenini, bëri një vlerësim shumë të qartë të karakterit të revolucionit të Shkurtit. Ai vlerësojë se pushteti ndryshoj duar, kaloi në duart e klasës borgjeze. Rikujtonte se çështja kryesore në strategjinë e deriatëhershme të bolshevikëve, çështja e aleancës sociale të punëtorëve dhe bujqve, tashmë ishte kryer me formën e Sovjetëve, pavarësisht nga fakti se në to shumica e proletariatit joshej dhe besonte ende përfaqësuesit e shtresave mikroborgjeze, të cilët vepronin si bisht i klasës borgjeze.
Në kundërshtim me qëndrimet e "bolshevikëve të vjetër" (Kamenev, Zinoviev etj.) që thoshin se revolucioni demokratik-borgjez nuk kishte përfunduar dhe se ai nuk kishin kryer një numër objektivash (p.sh Konventën Kushtetuese, reformën agrare), Lenini i ‘u përgjigj se çështja kryesore në çdo revolucion është çështja e pushtetit. Me këtë kuptim, revolucioni demokratik-borgjez tashmë kishte marrë fund.
Pra, lypej, ndryshimi i strategjisë së bolshevikëve. Nga muaji Shkurti e tutje, çështja e parë dhe kryesore që duhej zgjidhur ishte ngritja e ndërgjegjes proletare, marrja e pararojës në kuadrin e aleancës sociale. Diçka e tillë kërkonte luftë brenda vetë organeve revolucionare (të Sovjetëve), bashkimin me gjysmëproletarët dhe bujqit e varfër, me synim përgatitjen e terrenit për revolucionin socialist.
Të gjithë muajin Korrik, Qeveria e Përkohshme Demokratike vazhdoi me masa të rrepta represive kundër bolshevikëve dhe lëvizjes punëtore, bolshevikët e tërhoqën sloganin që thoshte "I gjithë pushteti tek Sovietët". Lenini në këtë periudhë kritike, dhe sidomos pas shpërthimit të puçit të shtetit të Kolonelit Kornilov, parashikoi se situata objektive ose do të çonte në fitoren e plotë të diktaturës ushtarake borgjeze ose në fitoren e kryengritjes së armatosur të punëtorëve. Intensifikojë luftën kundër iluzioneve për kalim paqësor parlamentar në socializëm dhe deklaroi se qëllimi i kryengritjes së armatosur mund të jetë vetëm kalimi i pushtetit në duart e proletariatit, me mbështetjen e bujqve (fshatarësisë) së varfër, për realizimin e qëllimeve programore të Partisë.
Në Shtator të vitit 1917, pasi Bolshevikët tashmë përbënin shumicën në Sovjetët e Petersburgut dhe Moskës, e risollën përsëri parullën “I gjithë pushteti tek Sovietët”, por me përmbajtje të re. Jo si më parë, si slogan që do të zbulonte kompromisin, pajtimin e menshevikëve me qeverinë borgjeze që do të lehtësonte ndryshimin e raportit, por si një parullë për përmbysje të Qeverisë së Përkohshme Demokratike, si parullë e kryengritjes revolucionare. Bolshevikët vepruan në këtë drejtim pa pritur as zgjedhjet për Asamblenë Kushtetuese, dhe as kongresin e Sovjetëve.
Vendosmëria e Leninit dhe e të gjithë atyre që ishin në atë kohë në udhëheqjen bolshevike dhe mbështetën qëndrimet e tij, çuan përfundimisht në triumfin e Revolucionit Socialist më 25 Tetor (7 Nëntor, sipas kalendarit të ri) 1917.
Përvoja e Revolucionit të Tetorit tregojë se pushteti sovjetik i punëtorëve, diktatura e proletariatit, ishte ajo që i trajtojë çështjet akute të punëtorëve (të tokës, bukës, paqes) dhe jo pushteti borgjez apo ndonjë pushtet "i ndërmjetshëm", që në realitet nuk mund të ekzistojë. Pushteti sovjetik hapi rrugën për heqjen e marrëdhënieve kapitaliste të prodhimit.
Partia bolshevike, me kontributin vendimtar të Leninit për të arritur në revolucionin fitimtar, bëri përpjekje të vazhdueshme teorike dhe politike për të zhvilluar konceptin e saj strategjik, të thellojë dhe të parashikojë ndryshimet e shpejta në raportet (korrelacionet) e klasave kundërshtare, por dhe të ndikimit politik brenda vetë klasës punëtore. Ndryshimet që u bënë në linjën politike revolucionare nga viti 1905 e deri në Tetor të vitit 1917 pasqyrojnë pjekurinë e analizës strategjike.
Nuk ishte një përpjekje e lehtë. Duke filluar me ndarjen nga menshevikët në vitin 1903 në Kongresin e 2-të të Partisë Punëtore Social-demokrate të Rusisë (PPSR), dhe formimin e një partie të veçantë në vitin 1912, bolshevikët u çelikosën në kushtet e luftës së përçarjes ideologjike, politike dhe organizative nga forcat e oportunizmit.
Rruga drejt fitores erdhi si rezultat i përpunimit të vazhdueshëm dhe këmbëngulës në analizën teorike dhe politike. Kontributi vendimtar në formësimin e strategjisë së revolucionit socialist, ishte studimi i karakteristikave të kapitalizmit monopol (me shkrime si "Imperializmi, faza më e lartë e kapitalizmit"), qëndrimin përballë shtetit borgjez dhe karakterin e pushtetit punëtor, d.m.th të diktaturës së proletariatit (me shkrimin "Shteti dhe Revolucioni"), dhe thellimin e përgjithshëm në mendimin dialektik materialist dhe analizën e zhvillimeve (me shkrimin "Materializmi dhe Empiriokriticizmi"), ndërsa kishte paraprirë analiza ekonomike për Rusinë cariste (me shkrimin "Zhvillimi i kapitalizmit në Rusi").
Këto analiza ndriçuan mundësitë e socializimit (shoqërizimit) të mjeteve të grumbulluara të prodhimit në epokën e kapitalizmit monopol si dhe mundësitë që krijojë zhvillimi jo i barabartë ekonomik dhe politik, intensifikimi i kontradiktave ndër-imperialiste, që të thyhej zinxhiri imperialist në hallkën e dobët të tij dhe të fillonte përpjekja për ndërtimin e socializmit në një vend apo grup vendesh.
Lenini, duke e zhvilluar strategjinë e bolshevikëve, u konfrontua në praktikë me qëndrimet e Plehanovit, Kauckit, Martovit, por edhe me kuadrot e bolshevikëve të cilët konsideronin se Rusia duhet të kalonte me doemos nga faza e ashtuquajtur kapitalizëm i zhvilluar.
Këto qëndrime ishin të përhapura dhe të fuqishme në Rusinë e para-revolucionit. Ishin të lidhura fort me rëndësinë e madhe dhe të veçantë që kishte prodhimi bujqësor në ekonominë ruse, në mungesën e mekanizimit të saj, në vonesën e elektrifikimit, në prapambetjet para-kapitaliste në pjesën më të madhe të perandorisë cariste. Lenini ndriçojë zhvillimin e marrëdhënieve kapitaliste, krijimin e grupeve monopoliste në qytetet e mëdha dhe mundësinë e marrëdhënieve socialiste të prodhimit që do të jepnin një shtysë të madhe për zhvillimin e forcave prodhuese.
Siç ishte e natyrshme, pjekuria e strategjisë së bolshevikëve nuk ishte një punë unike. Partia e bolshevikëve fitojë aftësinë për të nxjerrë konkluzione nga iniciativa revolucionare që zhvillonin masat në momente të acarimit të luftës klasore dhe të shfrytëzojë institucionet që krijuan (Sovjetët) në favor të kryengritjes revolucionare.
Në çdo fazë të zhvillimit të luftës klasore, tregoi aftësi tipike të shërbimit të strategjisë me politikën e duhur, me aleanca, parulla, manovrime si dhe me konfrontime të sakta me menshevikët dhe forcat e tjera oportuniste. Shfrytëzojë mirë përvojën militante që morën anëtarët e saj në betejat e ashpra klasore gjatë gjithë periudhës 1905 - 1917. Punoj në mënyrë të vazhdueshme dhe me vendosmëri për ndryshimin e raportit (korrelacionit) në lëvizjen sindikaliste punëtore dhe arriti që të ndryshonte raportin (korrelacionin) në sindikatat e mëdha, në Shën Petersburg dhe në Moskë, në periudhën e Luftës së Parë Botërore, dhe sidomos të rriti gradualisht ndikimin e saj në organet e punëtorëve dhe ushtarëve të revoltuar (Sovjet). Gatishmëria teorike dhe aftësia praktike militante i jepnin Partisë bolshevike mundësitë për të krijuar lidhje revolucionare me masat punëtore - popullore dhe të mos dorëzohej ndaj vështirësive praktike që haste në aktivitetin e saj, të tilla si ndaj dhunës shtetërore dhe para-shtetërore.
Në rrjedhën e vështirë që pasojë, që nga viti 1905 e deri në vitin 1917, bolshevikët u përballën në praktikë jo vetëm me dhunën e shtetit carist, por dhe me aktivitetin kundërrevolucionar të mikroborgjezëve dhe masave të prapambetura popullore. Shembull karakteristik janë Gardat e Zeza në Revolucionin e viti 1905, ku Lenini kualifikoj për trajtimin praktik të tyre si një fushë trajnimi të grupeve militante punëtore. Kjo ishte një përpjekje titanike e kryer nga bolshevikët që të piqej ndërgjegjja klasore e punëtorëve në ato vite. Mjafton të mendoj dikush se në një nga demonstratat më të mëdha në Petrograd, në vitin 1905, turma mbante në duart e saj portrete të shenjta fetare dhe të vetë carit dhe këndonte himne fetare, para se të merrte goditje të armatosur nga agresioni i gardës cariste.
Sidomos në periudhën kritike, nga muaji Shkurti deri në Tetor të vitit 1917, ata u përballën me politikanë të aftë borgjez, siç ishte Kerenski, të cilët kishin aftësi të mëdha në çorientimin e masave. Bolshevikët i a dolën mbanë, sepse ata punuan me durim, me guxim, me plan politik përgatitor, organizativ dhe ushtarak për kryengritje revolucionare.
Rezultati fitimtar i Revolucionit të Tetorit vërtetoj strategjinë e revolucionit socialist si dhe një sërë parimesh që lidhen me përmbysjen revolucionare të kapitalizmit: Rolin udhëheqës të Partisë Komuniste revolucionare, funksionimin e saj në bazë të parimit të centralizmit demokratik, që ka si element themelore kolektivitetin dhe sigurimin e veprimtarisë unike. Nevojën e bashkimit të klasës punëtore kundër pushtetit të kapitalit, nevojën e qasjes së pjesëve të bujqve dhe shtresave të tjera të mesme me revolucionin, por dhe neutralizimin e të tjerave. Karakterin tashmë historikisht të vjetërsuar dhe reaksionar të klasës borgjeze, nevojën për mos-pjesëmarrje ose mos-mbështetje të qeverive në terrenin e kapitalizmit, mos-ekzistencën e llojeve kalimtare të pushtetit midis kapitalizmit dhe socializmit, nevojën e shpartallimit të shtetit borgjez.
Studimi i strategjisë së bolshevikëve në Revolucionin e Tetorit, si dhe të evoluimit për formësimin e tij (nga viti 1905 deri në vitin 1917) çoi në konkluzione të rëndësishme. Jep një eksperiencë të vlefshme për qasjen e komunistëve me punëtorët dhe shtresat popullore që kanë ndërgjegje klasore të papjekur. Bolshevikët arritën të kombinojë me sukses studimin e zhvillimeve, të brendshme dhe ndërkombëtare, punën teorike si dhe studimin e përvojën të luftës së ashpër të klasave në Rusi. Ky kombinim sot është më i nevojshëm se kurrë më parë, që të munden komunistët të punojnë në mënyrë efektive në rrethana të ndërlikuara dhe të vështira, ku raporti (korrelacioni) i forcave është negativ.